Εφηβικές διαταραχές ψυχικής υγείας και “κλάδεμα” εγκεφαλικών συνδέσεων

Προβλήματα με την ικανότητα του εγκεφάλου να “κλαδεύει” τον εαυτό του από τις περιττές συνδέσεις μπορεί να κρύβονται πίσω από ένα ευρύ φάσμα διαταραχών της ψυχικής υγείας που ξεκινούν κατά την εφηβεία, σύμφωνα με νέα έρευνα. Τα ευρήματα, από μια διεθνή συνεργασία, με επικεφαλής ερευνητές στο Ην. Βασίλειο, την Κίνα και τη Γερμανία, μπορούν να εξηγήσουν γιατί οι άνθρωποι συχνά επηρεάζονται από περισσότερες από μία διαταραχές της ψυχικής υγείας και μπορεί στο μέλλον να βοηθήσουν στον εντοπισμό εκείνων που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ένας στους επτά εφήβους (ηλικίας 10-19 ετών) παγκοσμίως αντιμετωπίζει διαταραχές ψυχικής υγείας. Η κατάθλιψη, το άγχος και οι διαταραχές της συμπεριφοράς, όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD), συγκαταλέγονται μεταξύ των κύριων αιτιών ασθένειας και αναπηρίας μεταξύ των νέων, και οι έφηβοι θα έχουν συνήθως περισσότερες από μία διαταραχές ψυχικής υγείας.

Πολλά προβλήματα ψυχικής υγείας εμφανίζονται κατά την εφηβεία. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος, οι οποίες εκδηλώνονται ως “εσωτερικευμένα” συμπτώματα, όπως η χαμηλή διάθεση και η ανησυχία. Άλλες καταστάσεις, όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), εκδηλώνονται ως “εξωτερικευτικά” συμπτώματα, όπως η παρορμητική συμπεριφορά.

Η καθηγήτρια Barbara Sahakian από το Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Cambridge δήλωσε: “Οι νέοι συχνά βιώνουν πολλαπλές διαταραχές ψυχικής υγείας, οι οποίες ξεκινούν από την εφηβεία και συνεχίζονται -και συχνά μεταμορφώνονται- στην ενήλικη ζωή. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει ένας κοινός εγκεφαλικός μηχανισμός που θα μπορούσε να εξηγήσει την εμφάνιση αυτών των διαταραχών ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης περιόδου ανάπτυξης του εγκεφάλου”. Σε νέα αυτή μελέτη, οι ερευνητές αναφέρουν ότι εντόπισαν ένα χαρακτηριστικό μοτίβο εγκεφαλικής δραστηριότητας μεταξύ αυτών των εφήβων, το οποίο ονόμασαν “νευροψυχοπαθολογικό παράγοντα” ή εν συντομία παράγοντα ΝΠ.

Η ομάδα εξέτασε δεδομένα από 1.750 εφήβους, ηλικίας 14 ετών, από τη συνομοταξία IMAGEN, ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα που εξετάζει πώς βιολογικοί, ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες κατά την εφηβεία μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την ψυχική υγεία. Συγκεκριμένα, εξέτασαν απεικονιστικά δεδομένα από εγκεφαλικές σαρώσεις που ελήφθησαν ενώ οι συμμετέχοντες συμμετείχαν σε γνωστικά καθήκοντα, αναζητώντας μοτίβα εγκεφαλικής συνδεσιμότητας – με άλλα λόγια, πώς επικοινωνούν μεταξύ τους διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.

Οι έφηβοι που αντιμετώπιζαν προβλήματα ψυχικής υγείας — ανεξάρτητα από το αν η διαταραχή τους ήταν μία από τα συμπτώματα εσωτερίκευσης ή εξωτερίκευσης ή αν αντιμετώπιζαν πολλαπλές διαταραχές — παρουσίασαν παρόμοια μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας. Αυτά τα μοτίβα — ο παράγοντας ΝΠ — ήταν σε μεγάλο βαθμό εμφανή στους μετωπιαίους λοβούς, την περιοχή στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την εκτελεστική λειτουργία, η οποία, μεταξύ άλλων λειτουργιών, ελέγχει την ευέλικτη σκέψη, τον αυτοέλεγχο και τη συναισθηματική συμπεριφορά.

Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν τα ευρήματά τους επαναλαμβάνοντάς τα σε 1.799 συμμετέχοντες από τη μελέτη ABCD στις ΗΠΑ, μια μακροχρόνια μελέτη για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την υγεία των παιδιών, και μελετώντας ασθενείς που είχαν λάβει ψυχιατρική διάγνωση. Όταν η ομάδα εξέτασε τα γενετικά δεδομένα από τη συνομοταξία IMAGEN, διαπίστωσε ότι ο παράγοντας NP ήταν ισχυρότερος σε άτομα που έφεραν μια συγκεκριμένη παραλλαγή του γονιδίου IGSF11, η οποία έχει συσχετιστεί στο παρελθόν με πολλαπλές ψυχικές διαταραχές. Το γονίδιο αυτό είναι γνωστό ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο συναπτικό κλάδεμα, μια διαδικασία κατά την οποία απορρίπτονται οι περιττές συνδέσεις του εγκεφάλου – οι συνάψεις. Τα προβλήματα με το κλάδεμα μπορεί να επηρεάσουν ιδιαίτερα τους μετωπιαίους λοβούς, δεδομένου ότι οι περιοχές αυτές είναι οι τελευταίες περιοχές του εγκεφάλου που ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους στους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες.

Ο Δρ Tianye Jia από το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας για την Εγκεφαλικά Εμπνευσμένη Νοημοσύνη, Πανεπιστήμιο Fudan, Σαγκάη, Κίνα, και το Ινστιτούτο Ψυχιατρικής, Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης, King’s College London, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο, δήλωσε: “Καθώς μεγαλώνουμε, ο εγκέφαλός μας δημιουργεί όλο και περισσότερες συνδέσεις. Αυτό είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξής μας. Όμως οι υπερβολικά πολλές συνδέσεις κινδυνεύουν να καταστήσουν τον εγκέφαλο αναποτελεσματικό. Το συναπτικό κλάδεμα βοηθά να διασφαλιστεί ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα δεν θα πνιγεί στο λευκό θόρυβο“.

Και τονίζεται: “Η έρευνά μας υποδηλώνει ότι όταν αυτή η σημαντική διαδικασία κλαδέματος διαταράσσεται, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι περιοχές του εγκεφάλου συνομιλούν μεταξύ τους. Καθώς ο αντίκτυπος αυτός παρατηρείται περισσότερο στους μετωπιαίους λοβούς, αυτό έχει στη συνέχεια επιπτώσεις στην ψυχική υγεία”. Οι ερευνητές λένε ότι η ανακάλυψη του παράγοντα ΝΠ θα μπορούσε να βοηθήσει στον εντοπισμό εκείνων των νέων που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο επιδείνωσης των προβλημάτων ψυχικής υγείας.

Ο καθηγητής Jianfeng Feng από το Πανεπιστήμιο Fudan στη Σαγκάη της Κίνας και το Πανεπιστήμιο Warwick του Ηνωμένου Βασιλείου δήλωσε: “Γνωρίζουμε ότι πολλές διαταραχές της ψυχικής υγείας ξεκινούν στην εφηβεία και ότι τα άτομα που αναπτύσσουν μία διαταραχή διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν και άλλες διαταραχές. Εξετάζοντας την εγκεφαλική δραστηριότητα και αναζητώντας αυτόν τον παράγοντα ΝΠ, ίσως μπορέσουμε να εντοπίσουμε νωρίτερα τα άτομα που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, προσφέροντάς μας περισσότερες ευκαιρίες να παρέμβουμε και να μειώσουμε αυτόν τον κίνδυνο”.