Εφηβεία, σχολικός εκφοβισμός και αυτοκτονία: Όσα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς

Η εφηβεία είναι μια άκρως μεταβατική περίοδος για ένα παιδί το οποίο βλέπει τον εαυτό του να αλλάζει, αντιλαμβάνεται και δέχεται διαφορετικά τα ερεθίσματα, βιώνει μια ολοκληρωτική αλλαγή. Στην εφηβεία μάλιστα, συνήθως εμφανίζονται και οι πρώτες καταστάσεις που συνδέονται με τον σχολικό εκφοβισμό. Κατά βάση, όλα ξεκινούν απ΄το σχολείο και ασκείται από συνομηλίκους. Ουκ ολίγα παιδιά έχουν βιώσει – και βιώνουν – εκφοβισμό στο σχολείο για λόγους που ποικίλουν – όπως η εξωτερική εμφάνιση (συνήθως για τα κιλά), η σχολική επίδοση, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η εθνικότητα (π.χ. χρώμα δέρματος), κάποια αναπηρία, η θρησκεία, η διαφορετικότητα εν γένει!

Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις το σχολικό μπούλινγκ έχει καταστροφικές επιπτώσεις στο παιδί και τα σημάδια του θα το ακολουθήσουν και αργότερα, μετά την ενηλικίωση, στην ενήλικη πλέον ζωή. Επιπλέον, πολλά παραδείγματα σχολικού εκφοβισμού έχουν δραματική κατάληξη για τον έφηβο, καθώς οδηγούν ακόμα και στην αυτοκτονία.

Σε άλλες περιπτώσεις, στη μετέπειτα πορεία της ζωής το θύμα μπορεί να γίνει θύτης που «τραμπουκίζει» μέλη της οικογένειας του, τους υφιστάμενους τος ως προϊστάμενός κ.ά. Βέβαια, δεν λείπουν και τα παραδείγματα εκείνα των παιδιών που όχι μόνο δεν τα παράτησαν, δεν πτοήθηκαν από τον σχολικό εκφοβισμό αλλά μπόρεσαν να αντισταθούν, να παλέψουν, να σηκώσουν ανάστημα, να βοηθήσουν τους άλλους, να διαπρέψουν!

Το μπούλινγκ διαφέρει ανά περίπτωση και μπορεί να περιλαμβάνει:

• Άσκηση φυσικής βίας όπως χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα
• Εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό από κοινωνικές δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση ή ολοκληρωτικό αποκλεισμό
• Σεξουαλική παρενόχληση
• Χρήση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία
• Απειλές και εκβιασμό
• Υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις για τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την ταυτότητα αναπηρίας, τη σεξουαλική ταυτότητα του θύματος
• Κλοπές ή και Ζημιές στα προσωπικά αντικείμενα του θύματος
• Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων
• Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών
• Cyber bullying

Γυρνώντας έτσι πάλι στο κομμάτι που ο σχολικός εκφοβισμός, μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην αυτοκτονία, είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί ότι οι περιπτώσεις και οι συνθήκες δεν είναι σταθερές σε καμία περίπτωση. Ο εκφοβισμός μπορεί να συμβεί σε μία πληθώρα περιστάσεων και τοποθεσιών. ακόμα και εκτός σχολείου -κι ας προέρχεται από άτομα αυτού του περιβάλλοντος. Σ’ αυτό συνέβαλε βέβαια και η εξέλιξη της τεχνολογίας με την ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media). Πέρα από τον face-to-face εκφοβισμό λοιπόν, το δυσοίωνο αυτό παζλ έρχονται να συμπληρώσουν τα σχόλια σε αναρτήσεις και γενικότερα ο διαδικτυακός εξευτελισμός και διασυρμός. Έτσι, το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού απέκτησε ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, θέτοντας στο επίκεντρο εκατομμύρια παιδιά απλά με την αιτιολόγηση ότι για κάποιους, εκείνα διαφέρουν από τα «κοινωνικά πρότυπα». Και ποιος πραγματικά ορίζει τα κοινωνικά πρότυπα και γιατί; Ποιος είναι ο υπαίτιος που δίνει το δικαίωμα σε παιδιά να εκφοβίζουν, να περιθωριοποιούν, να σκοτώνουν παιδιά;

Τι οδηγεί ένα παιδί-θύμα μπούλινγκ να σκεφτεί την αυτοκτονία;

 Ένα παιδί που βιώνει μια τέτοια μαρτυρική κατάσταση είναι πιθανό να αναπτύξει αυτοκτονικές τάσεις διότι, στο μυαλό του, αυτή είναι η μοναδική λύση για να σταματήσει όλο αυτό. Επί της ουσίας, η συστηματική και τοξική επιθετικότητα που δέχεται ως θύμα, η αδυναμία του να τη σταματήσει, το αίσθημα ντροπής που νιώθει, η αδυναμία του να μιλήσει για όσα υφίσταται και να λάβει βοήθεια, το κάνουν να αισθάνεται ανήμπορο και ανίκανο να αντιδράσει. Επομένως, αυτό το αίσθημα έλλειψης της ελπίδας το οδηγεί να κάνει αυτο-καταστροφικές σκέψεις και να αποκτήσει αυτοκτονικές τάσεις. Αν κανείς δεν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης και αν ο έφηβος δεν καταφέρει να αντισταθεί στο μαύρο σύννεφο μέσα στο κεφάλι του, είναι πιθανό η αυτοκτονία να γίνει εφικτή, ως μια νέα πραγματικότητα, μακριά από τον εκφοβισμό και τα συναισθήματα που τον έκαναν να νιώθει λίγος, περιττός, φοβισμένος κ.ά.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς για τη σύνδεση μπούλινγκ-αυτοκτονίας;

Οι γονείς είναι από τα πρώτα άτομα – μαζί με τους καθηγητές ίσως – που μπορούν να αντιληφθούν την κατάσταση και να δράσουν για να σώσουν τον έφηβο. Και εδώ μιλάμε για να προλάβουν την αυτοκτονία, όχι μόνο για να συνειδητοποιήσουν τον εκφοβισμό που βιώνει το παιδί τους στο σχολείο.

Σημάδια υπάρχουν. Απλά πρέπει να αναγνωριστούν εγκαίρως. Ειδικότερα, τα άτομα που βιώνουν μπούλινγκ και κατ’ επέκταση, «οραματίζονται» μια απόπειρα αυτοκτονίας συνήθως έχουν μιλήσει για αυτό άμεσα ή έμμεσα. Έμμεσες λεκτικές εκφράσεις όπως το «δεν αντέχω άλλο», μπορεί να μην είναι ένα απλό καθημερινό παράπονο, αλλά να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την απόγνωση που κραυγάζει. Επιπλέον, ορισμένες συμπεριφορές μπορούν να προδώσουν τον αυτοκτονικό ιδεασμό, όπως οι πειραματισμοί με δυνητικά θανατηφόρα μέσα (π.χ. μαχαίρια, χάπια, σχοινί), η διευθέτηση προσωπικών υποθέσεων, οι εκδραματίσεις μέσω ατυχημάτων κτλ.

Παράλληλα, το παιδί είναι πιθανό να εμφανίσει συμπεριφορές, ακόμα πιο περίεργες από ότι πριν. Να είναι πιο απότομο, να αντιμιλάει, ή να φαίνεται εντελώς παραδομένο και ήσυχο, χωρίς σπίθα, χωρίς ζωή, σα να κάνει πρόβα που θα έλεγε κάποιος τραγικός ποιητής.

Όλα τα σημάδια πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι γονείς πρέπει να κινητοποιηθούν άμεσα, χωρίς να απαξιώσουν την κατάσταση ως μια ακόμη απόρροια μιας «δύσκολης», όπως χαρακτηρίζουν πολλοί, εφηβείας.

Η δύναμη κρύβεται μέσα μας

Τα παιδιά από την άλλη, πρέπει να συνειδητοποιήσουν, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό, ότι το μπούλινγκ «τρέφεται« από τον ίδιο τους τον φόβο και πως η ζωή δεν είναι πραγματικά τόσο τρομακτική. Η δύναμη είναι στα χέρια τους, και η απόφαση να μπει ένα τέλος στον σχολικό εκφοβισμό, αλλά και στις αυτοκτονικές τάσεις που πιθανόν νιώθουν, είναι κρυμμένη μέσα στην καρδιά τους. Να μιλήσουν, να ζητήσουν βοήθεια, να βρουν ξανά τον εαυτό τους, να μην εγκαταλείψουν, να καταλάβουν πως αξίζουν, γιατί αξίζουν!

Be who you wanna be, it gets better!